Toprak taş ve kayaların çeşitli dış sebeplerle ufalanmasıyla oluşmaktadır. Ülkemizde topaklar mekanik ufalanma dediğimiz Fiziksel Çözülme ile ya da Kimyasal Çözünme ile oluşur.
Fiziksel Çözünme: Taş ve kayaların günlük sıcaklık farklılığından dolayı ufalanarak çözünmesiyle oluşan toprak oluşum sürecidir. Genellikle nemin az olduğu yerlerde gözükür. Nemin az olduğu yerlerde sıcaklık farkı fazla olacağından bu bölgelerde gün içerisinde sıcaklık farkı artacaktır. Ülkemizde genellikle İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde fiziksel çözünmeye rastlanılır.
Kimyasal Çözülme: Nem ve yağış fazlalığından dolayı gerçekleşen toprak oluşum sürecidir. Yağış, sıcaklık ve Nemin fazla olduğu Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde kimyasal çözünmeye rastlanılır.
Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler
- İklim
- Anakaya yapısı
- Bitki örtüsü
- Süreç (Zaman)
Türkiye Toprakları Hakkından Genel Notlar
- Yağış ve nemden dolayı Karadeniz’de yıkanma fazladır ve buralarda kireç birikimi azdır
- Sıcak ve kuru iklimlerde yıkanma az olduğundan kireç ve tuz birikimi artar (İç Anadolu, Güneydoğu gibi)
- En verimli toprak olan Çernezyom topraklar Erzurum-Kars Bölümü’nde yer alır. Bu topraklar çayır bitkisi altında oluşur
- Zonal Topraklar (Kahverengi Orman Toprakları, Kırmızı Akdeniz Toprakları, Kahverengi ve Kestane rengi Bozkır topraklar, Çernezyomlar)
- İntrazonal Topraklar (Vertisoller, Tuzlu Topraklar)
- Azonal Topraklar (Taşınmış Topraklar) (Alüvyal topraklar, Kolüvyal Topraklar, Regosoller)
Zonal Topraklar
1- Kahverengi Orman Toprakları
Orman örtüsü altında gelişen toprak türüdür. Renkleri kahverengi şeklindedir, kireçli ve Kireçsiz olarak ikiye ayrılır.
Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları Yıldız Dağlarının Denize dönük kuzey yamaçlarında oluşur
Kireçli Kahverengi Orman Toprakları İç kesimlerde meşe ormanlarında yaygındır.
2- Kırmızı Akdeniz Toprakları
Kalkerli arazilerde yaygındır (Akdeniz, Ege, Güney Marmara)
3- Kahverengi Bozkır Topraklar
Bozkır bitki örtüsünde oluşan bu topraklar organik madde yönünden yetersizdir ve İç bölgelerde görülür ( İç Anadolu, Güneydoğu, Doğu Anadolu)
4- Kestane Rengi Bozkır Topraklar
Bu topraklar da bozkır altında oluşmasına rağmen yıllık yağış miktarları Kahverengi Bozkır Topraklara göre fazladır. (İç Anadolu ve Egenin İç Batı Anadolu bölümünde görülür)
5- Çernezyom Topraklar
Çayır Bitkisi altında gelişen bu topraklar en verimli Zonal topraklardır. Erzurum-Kars bölümünde Çernezyomlara rastlanılır. Kara Toprak olarak da bilinir.
İNTRAZONAL TOPRAKLAR
Bu topaklar genellikle Anakaya yapısına göre şekillenmiş toprak çeşitleridir..
1- Vertisoller
Göl tabanındaki tortullar üzerinde oluşan bu toprak türü yaz aylarında çatlamaya başlar. Bu Topraklara Trakya bölgesinde Karakepir toprak denilirken Anadolu’da Taş Doğuran Toprak denmektedir. Trakya’daki vertisol topraklar Ayçiçeği tarımım için uygun topraklardır.
2- Tuzlu Topraklar
Eski Göl tabanlarında ve Kapalı havzalarda rastlanılan İntrazonal toprak çeşitidir. Tuz oranı fazla olduğundan tarım için uygun topraklar değillerdir. Tuz Gölü çevresinde yaygındır.
AZONAL TOPRAKLAR
Taşınmış toprak olarak da bilinir. Çözülmüş materyallerin akarsular tarafından taşınıp uygun yerlerde birikmesiyle oluşur.
Buzulların taşıyarak oluşturduğu Moren topraklar, Türkiye’de buzulların az yer kaplamış olmasından dolayı fazla rastlanmaz. Morenlere ülkemizde sadece yüksek dağlarda rastlanılır.
1- Alüvyal Topraklar
En yaygın taşınmış toprak türü olup Akarsuların materyalleri taşıyıp biriktirmesiyle oluşur.
Alüvyol topraklar katmanlı yapı göstermez ve bu toprak türleri önemli tarım alanlarını da oluşturur.
2- Kolüvyal Topraklar
Yüksek kesimlerdeki materyallerin, kar ve yağmur gibi sebeplerle aşağılarda birikmesiyle oluşur.
3- Regasoller
Ağrı ve Van çevresindeki volkanik arazilerde rastlanılan toprak türüdür. Volkanik arazideki kumlu topraklarla oluşur.