Hadis ilminin amacı bize, Hz. Peygamber’in söz, fiil, hal ve vasıflarını bildirmektedir. Bu özelliği ile ‘’İlmü’r-Rivaye’’, ‘’İlmü’l-Ahbar’’ ve ‘’İlmü’l-Asar’’ gibi isimlerle de anılmaktadır.
Rivayetü’l-hadis; Hz. Peygamber’in söz fiil ve takrirleriyle ilgili rivayetlerin belirlenmesini ve sonraki nesillere aktarılmasını konu edinir. Bu rivayetler; ‘’cami, sünen, müsned ve mu’cem’’ gibi hadis kitapları içinde toplanmışlardır.
Dirayetü’l-hadis: Hadisin sened ve metinin incelenmesi ile ilgili kuralları ortaya koyar ve hadisin ölçülerini belirler.
-Hadis ilmi tarihsel olarak ortaya çıkan ilk İslami ilimdir.
-Hadis ilmiyle ilgili tedvin çalışmalarına Hicri II. asrın başlarından itibaren başlanılmıştır.
-Hadis usulü ile ilgili müstakil ve kapsamlı eserlerin yazılması Hicri IV. Asrın başlarına denk gelir.
Resulullah’ın Görevleri:
- Tebliğ: Vahyi insanlara eksiksiz olarak iletmektir.
- Tebyin: Vahyi insanlara beyan etmektir.
- Tebyin’in Çeşitleri;
- Mücmeli açıklamak.
- Müşkil ayetleri açıklamak.
- Umumilik ifade eden ayetleri tahsis etmek.
- Mutlak ifadeleri takyit etmek.
- Ayetlerdeki hükümleri teyit etmek.
- Tezkiye: İnsanların güzel ahlaka sahip olmalarına öncülük etmek, yanlış ve kötü davranışlardan onları arındırmaktır.
- Teşbir: Kelime olarak ‘müjdelemek’tir.
- İnzar: Kelime olarak ‘Uyarı, uyarmak’ anlamındadır.
- Teşri: Şeriat belirleme, kanun koyma anlamlarına gelir.
Hadis’in sözlük anlamları ‘’Yeni, Söz, Olay, İbda(yeni bir şey oluşturma)’’dır.
Hadis çeşitleri Şunlardır;
- Sözlü hadis
- Fiili hadis
- Takriri hadis
- Hulki hadis, Resulullah’ın ahlaki ve davranışsal özelliklerini bildiren rivayetlerdir.
- Hılki hadis, Resulullah’ın fiziksel özelliklerini bildiren rivayetlerdir.
Hadis ilminde, başında senedi yani isnad zinciri zikredilmeyen hadislere ‘’Muallak hadis’’ denir.
İsnad araştırmaları ilk defa tabiinden ‘’Şa’bi’’ tarafından başlatıldığı söylenilmektedir. Ancak isnad konusunda ilk fikir beyan eden kişi ‘’İbn-i Sirin’’dir.
İsnad sistemini hadise uygulayan kişi ‘’İbn-i Şihab ez-Zühri’’dir.
Rivayet, Resulullah’a ait olduğu kabul edilen söz, fiil ve takrirleri nakletmek, aktarmak anlamında kullanılır. Aktarılan habere ise ‘’Mervi’’ denir.
Tarik, seneddeki ravilerin isimlerinin sırayla zikredildiği kısma denir.
Tabaka, aynı dönemde yaşamış, birbirine yaşça yakın olan ravilerin oluşturduğu gruplara denir.
Türkçe yazılan ilk hadis tarihi kitabı 1924’te İzmirli İsmail Hakkı’nın ‘’Hadis Tarihi’’ eseridir.
Tamamen hadis tarihine özgü olarak yazılmış ilk müstakil Türkçe eser 1977 yılında ‘’Talat Koçyiğit’’in yazdığı ‘Hadis Tarihi’ adlı eseridir.
Resulullah döneminden kalan hadis tutanakları içerisinden sayılabilecek yazılı belgeler şunlardır;
- Medine sözleşmesi -İmtiyaz belgeleri
- Nüfus sayımı tutanakları -Yahudilerle yapılan sözleşmeler
- İslam’a çağrı mektupları -Görevlilere gönderilmiş talimatnameler.
Hadis kaynaklarında Abdullah b. Amr’ın yazdığı saife ‘’es-Saifetu’s Sadıka’’ olarak bilinir.
En son ölen sahabi ‘’Ebü’t Tufeyl Amir bin Vasile’’ dir.
Hadis literatüründe rivayeti 1000’e ulaşamayan sahabilere ‘’Mukillun’’ denir. (Abdullah b. Mesut, Amr b. As, Hz. Ömer, Hz. Ali gibi)
1000’den fazla hadis rivayet etmiş sahabilere ise ‘’Muksirun’’ denir. Bunlar Şunlardır;
- Ebu Hureyre, 5374 hadis
- Abdullah b. Ömer, 2630 hadis
- Enes b. Malik, 2286 hadis
- Hz. Aişe, 2210 hadis
- Abdullah b. Abbas, 1660 hadis
- Cabir b. Abdullah, 1540 hadis
- Ebu Said el-Hudri, 1170 hadis
Ehli sünnete göre sahabilerin adaleti tartışılmaz ancak hariciler, Mutezile ve Şia sahabelerin adalatinin tartışılabileceğini savunur.
Sahabeler Hadis Rivayetinde Şu Hususlara dikkat etmişlerdir;
- Hadis rivayetini azaltma
- Hadis rivayet edenden şahit isteme
- Hadis rivayet edene yemin ettirme
- Hadisi Kur’an ve önceden bildikleri hadislerle karşılaştırma
- Hadisi ilk duyan kimseden almaya çalışma
- Hadisin ravilerini inceleme
- Hatalı rivayetleri düzeltme
Orijinal olarak günümüze kadar ulaşmış en eski hadis mecmuası Ebu Hureyre’nin kendisine yazdırdığı yüz otuz sekiz hadisi derleyen ‘’Hemmam b. Münebbih’in ‘’Sahife-i Sahiha’’sıdır.
Sahabilere göre hadisin coğrafi merkezleri şunlardır;
- Medine, hadislerin ilk müdevvini ve hadis usulü ilminin kurucusu sayılan ‘’İbn-i Şihab ez-Zühri’’ buradadır.
- Mekke
- Şam
- Kufe
- Basra
- Yemen, ilk hadis musannifi yani tarihçisi kabul edilen ‘’Ma’mer b. Raşid’’ bu coğrafyada yetişmiştir.
- Mısır
- Horasan ve Maveraünnehir
- Mağrib ve Endülüs
Muhadramun, Hz. Peygamber döneminde Müslüman olduğu halde onu görememiş ve bu nedenle tabiun neslinden sayılan kişilerdir.
- Üveys el-Karani
- Ebu Osman en-Nehdi
- Alkame b. Kays
Hadis ilmi açısından Tabiun döneminin öne çıkan özellikleri:
- Hadisi sahabeden bizzat dinleme
- Hadisi sahabeden bizzat almak için yapılan yolculuklar (Rihle)
- İsnadın yaygınlık kazanması
- Hadisin yazılarak kayıt altına alınmaya başlanması ( ilk tedvin eden kişi ’İbn-i Şihab ez-Zühri’’dir )
Tedvin ve Tasnif Faaliyetleri:
Hicri I. Asrın sonlarında Emevi halifesi Ömer b. Abdülaziz valilere, tanınmış alimlere, Medine halkına ve Medine valisi Ebu Bekir b. Hazm’a hadislerin tedvini için emir gönderen kişidir.
Hicri II. Asırdan itibaren tasnif faaliyetleri bir konudaki hadisleri toplayan müstakil kitapların yazılması şeklinde başlamıştır. Tasnif döneminden günümüze ulaşan en eski hadis mecmuası, Hemmam b. Münebbih’in öğrencisi olan Yemenli ‘’Ma’mer b. Raşid’’in ‘’el-Cami’’ isimli eseridir.
Hadis tarihinde hicri ilk dört asır öncelikler, öncüler dönemi anlamına gelen Mütekaddimun Dönemi olarak da isimlendirilir. Bu dönemde yazılan kitaplarının en önemli özelliği hadislerin ravilerinin senet zinciriyle birlikte kaydedilmiş olmasıdır.
Hadisleri ele aldığı konuları esas alarak bir araya getiren eserler ‘’ale’l ebvab’’ olarak adlandırılır.
Hadisin ravileri esas alınarak yazılan eserlere ‘’ale’r-rical’’ denir.
Konu Bablarına Göre Tasnif Edilmiş Eserler (Ale’l-Ebvab):
- Bir konu ile ilgili hadisleri toplayan eserler
- Birden çok alt konu barındıran bir ana konudaki hadisleri toplayan kitaplar
- Muvattalar, Hz. Peygamber’den gelen hadislerin yanında, mevkuf hadis denen sahabe sözlerine ve uygulamaları ile maktu hadis denen tabiun sözlerine ve uygulamalarına da yer verilir.
- Sünenler, merfu ahkam hadisleri ve hadisleri fıkıh konularına göre tertip eden eserlerdir.
- Musannefler, Peygamberimiz, sahabe ve tabiinden gelen ahkamla ilgili bütün rivayetleri fıkıh konularına göre sınıflandırılan eserlerdir. ( Abdurrezzak b. Hemmam’ın Musannefi ve İmam Malik’in el-Muvattası ilk
musannef eserler kabul edilir ) - Camiler, Sadece fıkıh konuları değil hakkında hadis bulunan bütün konularla ilgilidir. En kapsamlı hadis kitaplarıdır.
Ravilerine Göre Tasnif Eserler ( Ale’r-Rical):
- Mu’cem, hadisleri ravi adlarına, ravilerin yaşadığı şehirlere, ravilerin kabilelerine ya da müellifin hocalarının isimlerine göre tertip edilen eserlerdir.
-Müsned, hadisi ilk ravisi olan sahabilere göre alfabetik olarak sıralayan eserlerdir. (En meşhur müsned Ahmed b. Hanbel’in Müsnedidir.) - Etraf Kitapları, hadislerin tamamını değil başından bir bölümünü verip hadisin farklı isnadlarını veren kitaplardır.
Diğer Hadis Kitap Türleri;
- Müstahrecler, herhangi bir hadis kitabında bulunan hadislerin, kitap sahibinin senedinden farklı bir senedle rivayet edilmesi suretiyle meydana getirilen hadis kitaplarıdır.
- Müstedrekler, daha önce yazılmış bir hadis kitabının müellifinin şartlarına uyduğu halde müellifin kitabında bulunmayan hadisleri toplayarak o kitabın eksik bıraktığı hadisleri toplayan kitaplardır.
- Tahricler, ‘bir kimsenin bir hadisi sözlü veya yazılı olarak ilk kaynaklarından alıp senediyle birlikte eserine alması’ veya ‘bir hadisin veya bir kitaptaki hadislerin temel hadis kaynaklarındaki yerlerini tespit ederek değişik açılardan tenkidini ve değerlendirmesini yapmak’ anlamların gelir.
- Zevaid, bir veya birkaç hadis kitabının temel kaynaklardan fazla veya farklı olarak ihtiva ettiği hadisleri konularına göre bir araya getiren eserlerdir.
- et-Terğib ve’t-Terhib, Terğib iyiliğe teşvik, terhib ise kötülükten sakındırmak demektir.
- Rical Çalışmaları, herhangi bir hadis kitabındaki ravileri inceleyen eserlerdir.
- Şemail kitapları, Peygamberimizin fiziki ve ruhi özelliklerini, ibadet ve yaşayışını, giyim ve kuşam tarzını anlatan eserlerdir.
- Kırk Hadisler, İbadet, ahkam, ahlak, cihad vb. konulardır.
- Hadis Cüzleri/Derlemeleri, Ahkam hadislerini veya herhangi bir konudaki hadisleri derleyen eserler.
Tasnif Döneminde Önde Gelen Hadis Kitapları:
Tasnif döneminden günümüze ulaşan en eski hadis mecmuası, Yemenli ‘’Ma’mer b. Raşid’’in ‘el-Cami’ adlı eseridir.
İmam-ı Malik’in derlediği ‘el-muvatta’ adlı eseri musannef türünün ilk örneği sayılmaktadır.
Hadisleri ilk ravileri olan sahabilerin adlarına göre sıralayan müsned türü eserlerde derlenen ilk hadis eseri ‘’Ebu Davut et-Tayalisi’’nin ‘el-müsned’ adlı eseridir.
Kütüb-i Sitte adıyla şöhret bulan eserler Şunlardır;
- Buhari el-Camiu’s-Sahih
- Müslim el-Camiu’s-Sahih
- Ebu Davut es-Sünen
- Tirmizi es-Sünen
- Nesai es-Sünen
- İbn Mace es-Sünen
Garibu’l-Hadis: Peygamber’in sözlerinde geçen, herkes tarafından anlaşılması zor ancak Arapçada uzmanlaşmış kimselerin anlayabileceği hadislerdir.
Muhtelifu’l-Hadis: Birbiriyle çelişkili gibi görünen hadislerdir. Bu hadislerin arasındaki ihtilafın giderilmesinde dört temel yöntem vardır;
- Cem ve te’lif -Tercih
- Nesih -Tevakkuf
- Fıkhu’l-Hadis: Peygamberin hadislerini anlamaya ve bunlardan gerekli sonuçları çıkarmayı gaye edinen ilim dalıdır.
- Esbabu Vurudi’l-Hadis: Hadislerin söyleniş sebeplerini inceleyen, Peygamber’in söz ve davranışlarının hangi sebeplere dayandığını araştırır.
Hadis Usulünün Oluşum Dönemleri:
Hadis usulü, hadislerini nakledenlerin güvenilir, naklettikleri hadislerinde sahih olup olmadıklarını tespit etme amacıyla geliştirilmiş kurallardan bahseden ilimdir. Hadis terimleri anlamına gelen ‘İlmu’l- Mustalahu’l-hadis’ de denir.
Ulumü’l-hadis alanında günümüze ulaşmış olan en eski eser İmam Şafii’nin ‘’er-Risale’’ eseridir. Aynı zamanda ilk fıkıh usulü kitabıdır.
Hadis usulüne dair günümüze ulaşan ilk sistematik ve müstakil eser, ‘’Hasen b. Abdurrahman er- Ramehürmizi’’nin ‘el-Muhaddisu’l-Fasıl Beyne’r-Ravi ve’l-Vai’ isimli eseridir.
Mütekaddimün Dönemi Hadis Usulü Kitapları:
- er-Ramehürmüzi, el-Muhaddisu’l-Fasıl Beyne’r-Ravi ve’l-Vai
- Hakim en-Nisaburi, Ma’rifetü ulumi’l-hadis
- Hatip el-Bağdadi, el-Kifaye fi ilmi-rivaye
Müteahhirun Dönemi Hadis Usulü Kitapları:
- Kadı İyad Ebu’l-Fadl el-Yahsubi, el-İlma ila ma’rifeti usuli’rivaye ve takyidi’s sema’
- el-Meyanci, Ma la yese’u’l-muhaddise cehlül
- İbnü’s-Salah, Ulumu’l-hadis
Rical İlmi: Ravilerin hadis rivayetine ehil olup olmadıklarını belirlemek amacıyla raviler hakkında gerekli her türlü bilgiyi derlemek, korumak ve değerlendirmek amacıyla ortaya çıkmıştır. Diğer adı ‘cerh ve ta’dil ilmidir.
Cerh ve Ta’dil’in kurallarını ilk defa derli toplu yazılı hale getiren, H.8 yy’da yaşayan ‘’Tacüddin es-Sübki’’ dir. ‘Tabakatü’şşafiyeyeti’l-kübra’ isimli kitabında bu konuyu ele alır.
Cerh ve Ta’dil: Cerh, bir hadis ravisinin kusurlu sıfatlarını ortaya koymak, şehadetini reddetmek, yani rivayet ettiği hadisin reddedilmesini sağlamaktır. Cerh edilmiş raviye ‘’Mecruh’’ denir. Ta’dil ise, ravinin adalet ve zabt sıfatlarını taşıdığını, rivayetlerinin güvenilir olduğunu belirlemektir.
Cerh ve Ta’dilin Unsurları:
- Adalet:
- Zabt:
Bir Ravinin TA’DİL edilmesi için Adalet ile ilgili aranan Unsurları;
- İslam -Büluğ
- Akıl -Tavka -Mürüvvet
Bir Ravinin TA’DİL edilmesi için Zabt ile ilgili aranan Unsurları;
- Tekayyuz -Hıfz
- Kitabını korumak
- Lafzın manasını bilmek
Bir Ravinin CERH edilmesi için Adalet ile ilgili aranan Kusurlar;
- Kizbu’r-ravi -ithamu’r-ravi bi’l-kizb
- Fisku’r-ravi -Cehaletu’r-Ravi -Bid’atu’r-ravi
Bir Ravinin CERH edilmesi için Zabt ile ilgili aranan Kusurlar;
- Kesretu’l-galat -Gaflet
- Vehm -Muhalefetu’s-sikat -Sui hıfz
Bir ravi bazı hadisçiler tarafından cerh (carih) edilir, bazıları tarafından da ta’dil (muaddil) edilirse, cerh edilmiş olduğu kabul edilip kendisinden rivayette bulunulmaz.
Hadis Tenkidinin Temel İlkeleri:
- Tek kanaldan gelen hiçbir hadise güvenilmez. Bu tür hadisler ferd ve garip ismiyle anılır. Bunların başka kanalları araştırılır. Bu araştırma işlemine de ‘’itibar’’ denir.
- Sadece bir kişinin rivayette bulunduğu, bir kişi dışında ravisi olmayan hadis ravilerine güvenilmez. Bu tür raviler ‘’mechulü’l-ayn’’ terimiyle nitelendirilir.
Hadis Öğrenim ve Öğretim Yöntemleri ( Tahammul’ü-l Hadis ):
Sema: Hadis hocasının hadisleri okuması, talebenin de bizzat ondan işiterek hadisleri almasıdır. Hocanın hadisi talebeye yazdırması ile gerçekleşen imla yöntemi de sema içinde sayılır. (Sema yöntemi hadis öğrenim yollarının en üstünü kabul edilir.)
Kıraat: Talebenin daha önceden duyduğu hadisleri bizzat hadis hocasına okuması ve hocanın bu hadisi okunan şekliyle onaylaması veya başkasının hocaya okuduğunu işitmesi suretiyle hadis almasıdır.
İcazet: Sema ve kıraat olmaksızın hadis aliminin belirli şartlar dahilinde bütün veya bir kısım rivayetlerini öğrencisinin rivayet etmesine izin vermesidir.
Münavele: Hadis hocasının hadislerini ihtiva eden kitabını rivayet etmesi için talebesine elden vermesi veya kitabın kedisine ait olduğunu ifade etmesidir.
Mükatebe: Bir hadis hocasının rivayet hakkı bulunan hadislerinin tamamını veya bir kısmını bir kimseye yazıp göndermesidir.
İ’lam: Hadis hocasının hadis veya hadis kitaplarını rivayet için herhangi bir açıklamada bulunmadan öğrenciye göstererek bunları sema yoluyla aldığını ifade etmesidir.
Vasıyyet: Hocanın rivayet ettiği bir kitabı, ölümünden veya seyahate çıkmadan önce birisine vasiyet etmesidir.
Vicade: Bir kişinin herhangi bir ravinin hadis kitaplarını, müellifinin el yazısı ile yazılmış kitabını veya bazı hadislerini bulup ele geçirmesine denir.
Kaynağına Göre Hadis Türleri:
Kutsi Hadis: Anlamının Allah’a, lafzının Resulullah’a ait olduğu hadislerdir.
Merfu Hadis: Resulullah’a isnat edilen bütün söz, fiil ve takrirlere denir.
Mevkuf Hadis: Sahabilerden söz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberlerdir.(Dinde kesin delil olarak kullanılmazlar.)
Maktu Hadis: Tabiinden söz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberlerdir.
Senedin Özelliğine Göre Hadis Türleri:
Muttasıl: Senedinde başından sonuna kadar ravi düşmesi bulunmayan, isnat zinciri kesintisiz olarak devam eden hadislerdir. ‘’Haddesena, Ahberena ‘’ edatlar ile nakledilir.
Mu’an’an: Senedindeki bir veya birden çok ravi ile hadisi aldıkları hocaları arasında ‘’An’’ edatı bulunan hadislerdir.
Müenen: Senedindeki iki veya daha çok ravi arasında ‘’Enne’’ edatı bulunan hadislerdir.
Not: Bir hadisin farklı senetleri arasında, ravi sayısı diğerlerine göre hakikaten veya hükmen az olanına ‘ali sened’ çok olanına ‘nazil sened’ denir.
Ravilerin Sayılarına Göre Hadis Çeşitleri:
- Mütevatir Hadis: Yalan bir haberi rivayet etme hususunda birleşmeleri aklın ve adetin kabul etmeyeceği kadar kalabalık bir ravi topluluğunun kendileri gibi bir topluluktan muttasıl bir senedle alıp naklettikleri hadislerdir.
- Ahad (Müstefiz) Hadis:
- Meşhur; Herhangi bir tabakada en az üç ravisi bulunan hadislerdir.
- Aziz; Herhangi bir tabakada en az iki ravisi bulunan hadislerdir.
- Garip/Ferd; Ravi sayısı herhangi bir tabakada bire düşmüş veya herhangi bir yönden tek kalmış/farklı hadislerdir.
Sened Veya Metnin Özelliklerine Göre Hadisler:
Müsned: İlk ravisinden sonuna kadar muttasıl aynı zamanda merfu olan hadislerdir.
Müdrec: Senedine veya metnine aslında olmayan bir söz eklenmiş hadislerdir.
Musahhaf: Sened veya metninde noktalama veya harekeleme hatası yapılmış hadislerdir.
Muharref: Sened veya metninde harf hatası yapılmış olan hadislerdir.
Sıhhat Derecesine Göre Hadis Çeşitleri:
Sahih: Adalet ve zabt sahibi ravilerin muttasıl bir senedle rivayet ettikleri, şaz ve muallel olmayan hadislerdir. (Sahih hadisleri il defa toplayan ve tasnif eden ‘’Buhari’’ ve onun talebesi ‘’Müslim’’ olmuştur.)
Hasen: Sahihlik şartlarını taşımakla birlikte ravileri arasında zabt yönünden güvenilir raviler derecesine çıkamayan/zayıf raviler bulunan hadislerdir. (ilk olarak Tirmizi tarafından kullanılmıştır.)
Muhkem: Mana yönünden kendisiyle çelişen sağlam bir hadis veya şer’i bir delil bulunmayan hadislerdir.
Mahfuz: Şaz hadisin mukabili olup kabul edilen hadislerdir
Maruf: Münkerin mukabilindeki hadis yani ravisi daha kuvvetli olan hadislerdir.
Zayıf Hadis ve Çeşitleri:
Senedindeki Kopukluk ile İlgili Zayıf Olan Hadisler:
Mürsel Hadis: Tabiinin, sahabeyi atlatarak doğrudan Resulullah’a isnat ederek rivet ettiği hadislerdir.
Munkatı’ Hadis: Etba’ut-tabiinin, tabiini atlayarak sahabiden naklettiği hadislerdir.
Mu’dal Hadis: Senedinde peş peşe iki veya daha fazla ravinin düştüğü hadistir.
Muallak Hadis: Senedinde yazarın bulunduğu taraftan bir veya birbirini takip eden birkaç ravi ya da tamamının ismi zikredilmeden rivayet edilen hadistir.
Müdelles Hadis: Bir ravinin, çağdaşı olup görüştüğü fakat hadis almadığı veya çağdaşı olduğu halde görüşmediği bir şeyhten işittiğini zannettirecek şekilde rivayet ettiği hadis türüdür.
Raviye Yapılan İthamlar ile İlgili Olan Zayıf Hadisler:
Mevzu: Söylemediği veya yapmadığı halde Resulullah’a nispet edilen söz ve işlerle ilgili haberlerdir.
Şaz: Sika (güvenilir) bir ravinin zabt, rivayetinin çokluğu veya buna benzer tercihi gerektiren çeşitli yönlerden, kendisinden daha üstün ravilere mualif olarak rivayet ettiği ve rivayetinde tek kaldığı hadislerdir.
Münker: Zatıf bir ravinin kendisinden daha iyi durumda olan raviye aykırı bir şekilde rivayet ettiği hadislerdir.
Muallel: Ancak işin uzmanı alimlerin fark edebileceği ve sahihliğe zarar veren gizli bir kusuru (illeti) bulunan hadislerdir.
Metruk: Resulullah’a yalan isnadda bulunmakla itham edilen (muttehem bi’l-kizb) veya hadiste yalanı görülmese bile, şair konuşmalarında kezzab (yalancı) olarak bilinen, çok hata yapan (fahışu’l-galat) yahut çok dalgın olan (fatu’l-gaflet) ravinin malum kaidelere aykırı olarak rivayet ettikleri ve bu rivayetlerinde tek kaldıkları hadislerdir.
Müdrec: Senedine veya metnine aslında olmayan bir söz eklenmiş olan hadislerdir.
Maklub: Sened veya metnindeki kelime veya cümleler arasında yer değişikliği yapılmış olan hadislerdir.
Muzdarib: Birbirlerine zıt olmakla beraber birini diğerine tercih imkanı bulunmayan hadislerden her birine verilen isimdir.
Musahhaf: Sened veya metninde noktalama veya harekeleme hatası yapılmış olan hadislerdir.
Muharref: Sened veya metninde harf hatası yapılmış olan hadislerdir.
Hadis Uydurma Sebepleri:
- İslam düşmanlığı
- Irk ve mezhep yanlılığı
- İslam’a hizmet arzusu
- Maddi yarar elde etme hırsı
Uydurma Hadisin Belirtileri:
- Kur’an-ı Kerim’e aykırı olması
- Sünnete aykırı olması
- Akla, sağduyuya ve tecrübe ile kazanılmış bilgilere aykırı olması
- Hadis uyduranların itirafları
- Hadis alimlerinin yalancılıklarını tespit ettikleri raviler
- Tarihi olaylara aykırı olması
- Güvenilir hadis kitaplarında bulunmaması
- Birçok kimsenin görmesi gereken bir olayı bir kişinin rivayet etmesi
- Lafzında ve manasında bozukluk olması