OSMANLI DEVLETİ KÜLTÜR ve MEDENİYET (İhtiyaç) – 2

Mustafa

5 yıl önce

Toprak Sistemi
- Miri Arazi: Fetihler kazanılır. Mülkiyeti devlete aittir. Sadece kullanım hakkı miras bırakılabilir.
  - Dirlik: Bu arazileri kullananlar, devlete ödemeleri gereken vergiyi memurlara ve sipahilere öderdi.
  - Has: Yıllık geliri yüz bin akçeden fazladır. Padişahlara, şehzadelere, divan üyelerine, beylerbeylerine ve sancak beylerine verilirdi. Has sahipleri gelirin beş binini kendilerine ayırır geri kalanların her beş bini ile cebelü beslerlerdi.
  - Zeamet: Yıllık geliri yirmi bin akçe ile yüz bin akçe arasında değişirdi. Orta dereceli devlet memurlarına, hazine ve tımar defterdarlarına, alay beylerine, kale dizdarlarına ve divan katiplerine verilirdi. Zeamet sahipleri gelirin beş binini kendilerine ayırır geri kalanların her beş bini ile cebelü beslerlerdi.
  - Tımar: Yıllık geliri üç bin ile yirmi bin akçe arasında değişen topraklardır. Tımar sahipleri gelirin üç binini kendilerine ayırır (Buna kılış tımarı denirdi.) geri kalanların her beş bini ile cebelü beslerlerdi.
    - Eşkinci: Savaşta iyi hizmet verenlere verilirdi.
    - Mustahfız: Camilerde görevli imamlara verilirdi.
    - Hizmet: Sarayda çalışanlara verilirdi.
- Mukataa: Geliri iltizam yoluyla doğrudan devlet hazinesine aktarılırdı.
- Paşmaklık
- Malikane
- Yurtluk: Sınır boylarındaki askerlere, kasaba ve şehir memurlarına verilirdi.
- Ocaklık: Kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayırlırdı.
- Metruk: Halkın yararlanmasına ayrılmış alanlardır. Yollar, meydanlar, namazgahlar, mesire, panayır, pazar…
- Mevkuf(Vakıf)
- Mevat: Ziraate elverişsiz çorak, bataklık, taşlık arazi
Mülk Arazi
- Öşüriyye: Müslümanların elindedir. Arazi vergisi olarak çift resmi, ürün vergisi olarak öşür ödenirdi.
- Haraciyye: Gayrimüslimlerin elindedir. Arazi vergisi olarak ispenç(muvazzaf haracı), ürün vergisi olarak haraç(mukassem haracı) ödenirdi.

Tımar sistemini 2. Mahmut kaldırmıştır.
En önemli sanayi kuruluşları tophane, baruthane ve feshanedir.
İlk bakır para Osman Bey, gümüş para Orhan Bey, altın para Fatih Sultan Mehmet, kağıt para(kaime) Abdülmecit döneminde basılmıştır.
Açılan bankalar; Bankı Dersaadet(Tanzimat), Bankı Osmani(Tanzimat), Bankı Şahane-i Osmani(Tanzimat), Memleket Sandıkları ve İstanbul Emniyet Sandığı(Tanzimat), Ziraat Bankası(2. Abdülhamit), Osmanlı İtibar-i Milli Bankası(2. Meşrutiyet).
Vergiler
- Şeri Vergiler
  1. Öşür(aşar)
  2. Haraç
  3. Cizye: Gayrimüslimlerden askerlik yapmamaları karşılığı alınırdır. Çocuk, kadın ve papazlardan alınmazdı. Islahat Fermanı ile kaldırıldı.
- Örfi Vergiler
  1. Çiftbozan
  2. Avarız
  3. Ağnam
  4. İspenç
  5. Derbent Resmi
  6. Çift Resmi
  7. Bac
  8. Bennak: Çok az arazisi olanlardan alınan vergilerdir.
  9. Mücerred: 20 yaşına geldiği halde evlenmeyen ve babasının yanında kalan bekar çiftçilerden alınırdı.
  10. Arusane: Evlenenlerden kız tarafının ödediği vergi.
  11. Cerime: Suçlulardan alınan vergi.
  12. Gümrük Resmi

Sıbyan mektebinde ders verenlere muallim denirdi.
Medreselerde; eğitim müderris denilen öğretmenlerden tarafından verilmiştir. Eğitim dili Arapçadır. Eğitim ücretsizdir. Dini (Kuran, hadis, fıkıh, kelam) bilimler ve pozitif bilimler(kimya, matematik, astronomi, tarih, coğrafya) okutulmuştur. Medrese öğrencilerine suhte, talebe ve danişment denmiştir. Hariç, dahil ve sahn bölümlerinden oluşmuştur.
Loncalarla mesleki, dini ve ahlaki eğitim verilirdi.
Enderun 2. Murat döneminde kurulmuş, Fatih döneminde en etkili seviyeye ulaşmıştır. Devlet memuru, idareci, sanatkar ve saray görevlisi yetiştirmek amacıyla kurulan saray okuludur. Başlangıçta gayrimüslim öğrenciler eğitilmesine rağmen sonraları Müslümanlarda öğrenci olmuşlardır. Eğitim dili Türkçedir. Askeri, idari, beden eğitimi ve sanat eğitimi verilirdi.
Rüştiye=Ortaokul. 2.Mahmut döneminde açıldı.
Darülmuallim, erkek öğretmen yetiştiren okul. Abdülmecit döneminde açıldı.
Darülmuallimat, kız öğretmen yetiştiren okul. Abdülaziz döneminde açılmıştır.
Darülmaarif, devlet memuru yetiştiren okul.
Darülfünun, Tanzimat döneminde açılan yüksek okul. 1900 de darülfünunuşahaneye çevrildi.
Mekteb-i mülkiye, kaymakam, okul müdürü ve nahiye müdürü yetiştirmek için Abdülmecit döneminde açıldı.
Islahhane, Mithat Paşa tarafından açılan sanat okulu. Terzilik, kunduracılık ve saraçlık bölümlerinden oluşur.
Sanayi mektebi, çeşitli sanat dallarını öğretmek amacıyla Abdülaziz döneminde açıldı.
Galatasaray Sultanisi ve Hukuk Mektebi, Abdülaziz döneminde açılmıştır.
Baytar mektebi 2. Abdülhamit döneminde açıldı.
Nakli ilimler, Kuran, hadis, fıkıh, kelam, tefsir …vs.

Akli ilimler, felsefe, mantık, matematik, tarih, coğrafya, tıp, kimya …vs.
Açılan ilk medrese Orhan Bey döneminde İznik’te açılan Süleyman Paşa Medresesidir. Bu medresenin ilk müderrisi Davud-u Kayseri’dir.
Matematik ve Astronomi; Ali Kuşçu, Sinan Paşa(Tazarruname, Nasihatname), Matrakçı Nasuh(Cemal’ül-Küttap, Kemal’ül-Hisab), Molla Lütfi(Taz’if’ül Mezbah), Kadızade-i Rumi(Muhtasar-ı Fi’l Hisab), Takıyüddin Mehmet, Ali İbni Veli(Tuhfetü’l Adad).
Tıp; Sabuncuoğlu Şerafettin(Cerrahiyet’ül Haniyye. Ameliyat sırasında hekim ve hastanın duruşları ile cerrahi aletleri anlatır. Yılan zehrine karşı bulunan ilaç ve hayvanlar üzerindeki deneylerden bahseder.), Akşemseddin, Altunizade, Ahmedi, Davus Antaki, Hekimşah Mehmed Kazvini, Mehmed Efendi, Nidai, Kaysunizade Mehmet, Takiyüddin Sirazi.
Din-Hukuk-Mantık; Molla Fenari(Maddetü’l Hayat. 2. Murat döneminde şeyhülislamlık görevine getirilmiş ilk şeyhülislamdır.), Zembilli Ali Cemali Efendi(El Mutahharat. Sultan 2. Beyazıt, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni döneminde şeyhülislamlık yapmıştır.), Kemal Paşazade(Tevarih-i Ali Osman), Ebusuud Efendi(Kanunname, Duaname).
Vakanüvis, tarihi olayları kaydetmekle görevli olan kişiler. Naima(İlk resmi vakanüvis.), Abdurrahman Şeref, Ahmet Cevdet Paşa, Evliya Çelebi ve Tursun Bey.
Tarih-Coğrafya; Aşık Paşazade(Tevarih-i Al-i Osman), Tursun Bey(Tarih-i Ebu’l Feth), Neşri(Cihannüma), Hoca Saadettin(Tac-üt Tevarih), Evliya Çelebi(Seyahatname), Naima, Ahmet Cevdet Paşa(Mecelle, Tarih-i Cevdet. Devletin resmi tarihçisidir.), Abdurrahman Şeref(Tarih-i Devlet-i Osmaniyye), Katip Çelebi(Keşf’üz-zünun, Fezleke, Cihannüma), Piri Reis(Kitab-ı Bahriye), Seydi Ali Reis(Mirat’ül Memalik), Peçevi, Ahmet Refik Altınay, Ahmet Mithat Efendi(Tarih-i Hikmet).
Önemli Hattatlar; Şeyh Hamdullah, Ahmet Akşemseddin Karahisari, Hafız Osman, Mustafa Rakım.
Tezhip sanatçılarına müzehhip denir. Kara Mehmet önemli müzehhiplerdendir.
Kitap resmi için nakış, tasvir; minyatür ressamı için nakkaş, musavver denmiştir

Surname ve Hünername eserleri önemli minyatürleri barındıran eserlerdir. Surname Levni’nin, hünername Matrakçı Nasuh’undur.
Önemli minyatürcüler; Matrakçı Nasuh, Nigari, Nakkaş Osman, Levni.
Portresini yaptıran ilk padişah Fatih Sultan Mehmet’tir.(İtalyan ressam Bellini).
İlk kez resim öğrenimi için Fatih tarafından İtalya’ya Sinan Bey gönderilmiştir.
İlk resim sergisini Şeker Ahmet Paşa açmıştır.
Osman Hamdi Bey Arkeoloji Müzesini ve Sanayiinefise Mektebi’ni kurmuştur. Silah Tacirleri ve Kaplumbağa Terbiyecisi ünlü eserleridir.
Müzik; Abdülkadir Meraği, Itri, Dede Efendi
Divan Edebiyatı; Nesimi, Ahmedi, Fuzuli, Baki, Nefi, Nedim.
Halk Edebiyatı; Pir Sultan Abdal, Öksüze Dede, Karacaoğlan, Dadaloğlu.
Tekke(tasavvuf) Edebiyatı; Hacı Bayram, Şeyh Galip, Kaygusuz Abdal.
Lale devrinin en önemli şairi Nedim, en önemli minyatürcüsü Levni’dir

Mimari
- Dini Yapılar
  - Erken Dönem: Hacı Özbek Camisi(İznik), Yeşil Cami(İznik, Bursa),Nilüfer Hatun İmareti Camii(İznik), Eski Cami(Edirne), Üç Şerefeli Cami(Edirne), Beyazıt Külliyesi(Edirne), Hüdavendigar Camisi(Bursa), Hacı Bayram Camisi(Ankara), İznik Süleyman Paşa Medresesi(İlk Osmanlı medresesi), Lala Şahin Paşa Medresesi(Bursa), Yeşil Medrese(Bursa), Muradiye Medresesi(Bursa), Yeşil Türbe(Bursa), Kırgızlar Türbesi(İznik), Ulu Cami(Bursa), Yıldırım Medresesi(Bursa).
  - Klasik Dönem: Hüsreviye Camii ve Külliyesi(Şam), Fatih Camisi(İstanbul), Bayezit Camisi(İstanbul), Haseki Cami ve Medresesi(İstanbul), Şehzade Camisi(İstanbul), Süleymaniye Camisi(İstanbul), Selimiye Camisi ve Medresesi(Edirne), Sultan Ahmet Camisi(İstanbul-Sedefkar Mehmet Ağa), Rüstem Paşa Medresesi(İstanbul), Eyüp Sultan Türbesi(İstanbul), Fatih Sultan Mehmet Türbesi(İstanbul), Mahmut Paşa Türbesi(İstanbul), Yavuz Sultan Selim Türbesi(İstanbul), Şehzade Mehmet Türbesi(İstanbul), 2. Beyazıt Külliyesi(Edirne), Yeni Cami(İstanbul), Mihrimah Sultan Medresesi(Edirne).
  - Geç Dönem: Nuruosmaniye Camisi(İstanbul-Batı etkisiyle yapılan ilk eserdir), Laleli Camisi(İstanbul), Nusretiye Camisi(İstanbul), Dolmabahçe Camisi(İstanbul), Ortaköy Camisi(İstanbul).
- Sivil Yapılar
  - Erken Dönem: Edirne Sarayı(Edirne), Irgandi Köprüsü(Bursa), Bursa Çarşısı, Edirne Bedesteni.
  - Klasik Dönem: Topkapı Sarayı(İstnabul-2. Mehmet döneminde yapıldı. En uzun süre hizmet veren saray.), Kanuni Sultan Süleyman Camisi(İstanbul), Çinili Köşk(İstanbul), Mostar Köprüsü(Bosna).
  - Geç Dönem: İshak Paşa Sarayı(Doğubeyazıt), Yıldız Sarayı(İstanbul), Dolmabahçe Sarayı(İstanbul), Beylerbeyi Sarayı(İstanbul), Çırağan Sarayı(İstanbul), Revan Köşkü(İstanbul), Şale Köşkü(İstanbul), Sadabat Kasrı(İstnabul), 3. Ahmet Çeşmesi(İstanbul), Tophane Çeşmesi(İstanbul).
- Askeri Yapılar
  - Erken Dönem: Anadolu Hisarı(1. Beyazıt).
  - Klasik Dönem: Rumeli Hisarı(Fatih), Kilitbahir Kalesi(Fatih).
  - Geç Dönem: Sedd’ülbahir Kalesi(4. Mehmet), Selimiye Kışlası(3. Selim), Levent Kışlası(3. Selim).

Gerileme döneminden itibaren batı tarzında okullar açılmıştır. Bunlardan ilki 1. Mahmut döneminde açılan Hendesehane adı verilen askeri okuldur. Batı tarzı askeri düzenlemeler de bu dönemde yapılmıştır.
İkindi Divanı: Sadrazam konağında Divanıhümayunda yarım kalan işleri tamamlamak amacıyla toplanırdı.
Galebe Divanı: Elçilerin kabul edildiği divan.
Ayak Divanı: Padişah tarafından halkın sorunlarının dinlendiği divandır. Olağanüstü durumlarda da toplanır

Bunu paylaş: