76) NOT
Türkiye’de toprak çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge Marmara’dır (iklim çeşitliliği).
77) Erozyonun Sonuçları
•Tarım topraklarının verimsizleşmesi
•Baraj göllerinin alüvyonlarla hızla dolması
•Doğal dengenin bozulması
•Delta ovaları meydana gelir (tek olumlu sonuç)
78) TÜRKİYEDE EN ÇOK GÖRÜLEN AFETLER
•Deprem : % 61
•Orman yangınları : % 15
•Sel : %14
•Kaya düşmesi : % 5
•Heyelan : % 4
•Çığ : % 1
79) NÜFUS SAYIM TARİHÇESİ
Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı ve Türkiye nüfusu 13,6 milyon civarındaydı. 1990 yılına kadar nüfusun 5 yılda bir sayılmasına, 1990’dan sonra ise nüfusun 10 yılda bir sayılmasına karar verildi. Günümüzde ise artık adrese dayalı bir sayım söz konusudur. 2011 yılı sayımlarına göre ise Türkiye nüfusu 74 milyona yükselmiştir. Nüfusla ilgili bilgileri TÜİK düzenler.
80) ÖNEMLİ BİLGİ
Tarihsel süreçte Türkiye nüfus artış oranında artış ve azalmalar olsa da nüfus miktarındasürekli artış olmuştur.
81) NÜFUS POLİTİKALARI
Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusu arttırıcıbir politika izlenilmiştir. 1970’li yıllardan sonra nüfus artış oranını azaltmaya yönelik bir politika izlenmiştir. Günümüzde ise nicelikten ziyade nüfusumuzun niteliksel değişimi üzerinde durulmaktadır.
82) Nüfusun seyrek olduğu yerler
•Hakkâri Yöresi (Dağlık, engebe, karasal iklim)
•Teke, Taşeli ve Menteşe civarı (dağlık, karstik arazi, eğim)
•Yıldız Dağları bölümü, Biga Yarımadası (engebe ve ana yollara sapa kalma)
•Tuz Gölü Çevresi (iklim = kuraklık)
•Yukarı Kızılırmak bölümü (engebe, iklim)
NOT: Dağlık alanlar, su yüzeyleri ve bataklık (sazlık) alanlarda nüfus azdır.
83) Nüfusun yoğun olduğu alanlar
•G. Antep ve Kayseri çevresi (sanayi ve ticaret)
•Adana çevresi (tarım ve sanayi)
•Kıyı Ege (tarım ve sanayi)
•Güney Marmara (tarım ve sanayi)
•Çatalca – Kocaeli Bölümü (sanayi ve hizmet)
•Ankara ve Eskişehir çevresi (idari yapı, ulaşım)
•Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimi (uygun iklim)
84) ÖNEMLİ BİLGİ
Aktif (Çalışan) nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı
•Tarım(1.cil faaliyet) : Tarımsal üretim, hayvancılık, ormancılık, bağ-bahçe gibi alanları kapsar.
•Sanayi(2.cil faaliyet): Endüstri, madencilik ve her türlü imalatı içine alan faaliyetlerdir.
•Hizmet(3.cil faaliyet): İnşaat, ticaret, turizm, eğitim, sağlık gibi alanlarda çalışanlardır.
NOT: Çalışan nüfusun sektörel dağılımı= tarım%26, sanayi %25, hizmet%49
85) KIRSAL MESKEN MALZEMELERİ
•Ahşap meskenler: Ormanların fazla olduğu alanlarda görülür. Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır.
•Kerpiç (toprak) meskenler: Kurak ve yarı kurak bölgelerde yaygındır. İç Anadolu, Doğu ve Güney •Doğu Anadolu bölgelerinde bu tip evler yaygındır.
•Taş meskenler: Genellikle daha çok Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde yaygındır.
•Tüflü meskenler: Volkan tüflerinin yoğun bulunduğu Kapadokya çevresinde yaygındır.
•Betonarme meskenler: Kentleşme oranının fazla olduğu bölgelerde kırsal yapı malzemesi olarak beton kullanılmaktadır.
86) Köy altı yerleşmeleri
Köyden daha küçük olan yerleşme birimleridir.
•Divan: Köyü oluşturan mahallelerin her biridir. Batı Karadeniz’de yaygındır.
•Yayla: Hayvancılık amaçlı yapılan geçici yerleşmelerdir. Yaz mevsiminde yaylaya çıkılır ve sonbaharda geri dönülen geçici yerleşmelerdir. Son yıllarda özellikle Doğu Karadeniz Bölümü’nde turizm de gelişmiştir.
•Mezra: Köye biraz uzak 5 – 10 haneli yerleşmelerdir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yaygındır.
•Kom: Köye biraz uzak geniş otlaklar içinde yapılmış yerleşme türüdür. Hayvancılık amaçlıdır. Geçici yerleşme türü olup Doğu Anadolu’da yaygındır.
•Ağıl: Genellikle küçükbaş hayvanlarının gece barındıkları üstü açık yerleşmelerdir.
•Çiftlik: Geniş araziler üzerine kurulmuş birkaç ev ve eklentileridir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Trakya ve Batı Anadolu’da yaygındır.
•Oba: Genellikle hayvancılık amaçlı kurulmuş birkaç çadırdan oluşan geçici yerleşme türüdür.
•Dam: Köy ailelerinin geçici bir süre için yararlandıkları yerleşme biçimidir. Bölge köy yerleşmelerinde bir kısım aileler, birkaç aylık süre için köylerinden ayrılarak, kendi bahçe, tarla ve otlaklarındaki damlarda oturduktan sonra, tekrar köylerine dönerler.
87) ÇOK ÖZEL NÜFUS BİLGİLERİ
•Nüfusu inceleyen bilime DEMOGRAFYA denilir.
•Türkiye tarihinde nüfus artış oranındaki en büyük düşüş 1945 yılında (II. dünya savaşı) meydana gelmiştir.
•Doğal nüfus artışı en çok Doğu Anadolu’da normal artış ise Marmara Bölgesi’nde gerçekleşir.
•Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölge Marmara en az olduğu bölge ise Doğu Anadolu bölgesidir.
•Tarımsal nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu’dur.
•Türkiye’de nüfusun dağılışını etkileyen en önemli doğal faktör iklim ve yer şekilleri, beşeri faktör SANAYİDİR… Sanayidir.
•Türkiye nüfusu genç bir yapıya sahiptir.
•Kentleşme oranının en fazla olduğu bölge Marmara en az ise Karadeniz Bölgesi’dir.
•Tarım sektöründe çalışanların oranı azalırken sanayi de çalışanların oranı artmaktadır.
•Sanayi sektöründe çalışan sayısının en fazla olduğu bölge Marmara en az ise Doğu Anadolu’dur.
•Tarıma bağlı en fazla iç göçü Adana çevresi alırken turizme bağlı Antalya ve Muğla çevresi alır.
•Tarım ve turizm göçleri geçici iken sanayi göçleri kalıcıdır.
•En fazla iç göç veren bölgeler Karadeniz ve Doğu Anadolu’dur.
•En fazla göç alan bölgeler ise Marmara ve Ege’dir.
•Türkiye en fazla göçü Avrupa ülkelerine vermiştir.
•Dağınık yerleşme tipinin en yaygın olduğu yer Doğu Karadeniz Bölümü’dür.
•Kırsal ev tiplerini iklim ve doğal çevre belirler.
•En küçük yerleşme birimi köydür ve köy altı yerleşmeleri köye bağlıdır.
•En fazla il sayısına sahip bölge Karadeniz iken en az il sayısı ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır
88) Tarım destekleyen kuruluşlar
Zirai Araştırma Enstitüsü, Tigem, TMO, Ziraat Bankası, Dsi, Zirai Donatım Kurumu Tarım Satış Kooperatifleri ve TARİŞ gibi kuruluşlardır
89) ŞEKER PANCARI
Çabuk bozulduğundan dolayı fabrikalar hammaddeye yakındır ve küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için şeker pancarı üretim alanlarına yakın yerlerde besi hayvancılığı gelişmiştir.
90) HASSAS TARIM BİLGİLERİ
•Üretimi devlet kontrolünde olan ürünler: Kenevir, haşhaş, tütün, pirinç.
•Destek alımı yapılan ürünler: Buğday, tütün, şekerpancarı, çay, haşhaş, kenevir, fındık, pamuk. Türkiye’de özel konumdan dolayı yetişen ürünler: Muz, çay, kivi.
•Yetişme alanı dar olan ürünler: Muz, çay, zeytin, fındık, turunçgiller, Antep fıstığı.
•Yetişme alanı geniş olan tarım ürünleri: Elma, buğday, arpa, üzüm, şekerpancarı, baklagiller, ayçiçeği.
91) Nöbetleşe Ekim
Her yıl farklı ürünlerin üretilmesidir. Üretime süreklilik kazandırıp erozyonu azaltır.
92) Bir yeraltı kaynağının işletmeye açılabilmesi için
•Rezervinin (maden miktarı) fazla olması
•Tenör (cevher oranı) oranının fazla olması
•Kullanım alanının geniş olması
•Yüzeye yakın, ulaşımın kolay olması
•Teknoloji, sermaye, işgücü ve pazarlamanın kolay olması gerekir
93) Dış Ticaret
Türkiye’nin dışarıya mal veya hizmet satması olayına ihracat, dışarıdan alım yapmasına ise ithalat denir. Türkiye’nin ithalatı ihracatından fazla olduğu için dış ticaret açığı oluşmuştur. Türkiye’nin ihracatında sanayi ürünlerinin payı % 94, tarım ürünlerinin payı % 4 iken, yer altı kaynaklarının payı ise sadece % 2 civarındadır. İthalatımızın % 50 sinden fazlasını enerji kaynakları oluşturur.
94)
İhracat ürünleri
•Otomotiv, Tekstil
•Çimento, Seramik
•Pamuk, Tütün, İncir
•Üzüm, Antepfıstığı
•Turunçgil, Zeytin
•Bor, Bakır, Krom
•Mermer, Zımpara taşı
İthalat ürünleri
•Petrol, Doğalgaz
•İlaç, Fosfat•Madeni yağ, Boya
•Makine, Elektrikli eşya
•Motorlu taşıtlar, Optik
•Kâğıt, Muz, Kahve
•Pirinç
95) Türkiye Turizm Varlığı
• Kayak Merkezleri: Uludağ (Bursa), Kartal kaya (Bolu), Erciyes (Kayseri), Palandöken (Erzurum), Davraz (Isparta), Saklıkent (Muğla), Kartepe (İzmit), Elmadağ (Ankara), Ilgaz (Kastamonu), Sarıkamış (Kars).
• Tarihi Kalıntıları: Efes(İzmir), Sardes (Manisa), Millet (Aydın), Bergama (İzmir), Truva(Çanakkale),Perge (Antalya), Aspendos (Antalya), Patara (Antalya), Alacahöyük (Çorum), Kültepe (Kayseri), Gordion (Ankara),Hasankeyf (Batman), Nemrut Heykelleri (Adıyaman), Zeugma (Gaziantep).
• İnanç Turizmi: St Prerrer Kilisesi (Hatay), Meryem Ana Kilisesi (İzmir), Sümela Manastırı (Trabzon), Balıklı göl, (Şanlıurfa) St Nicole Kilisesi (Antalya).
• Deniz Turizmi: Fethiye, Kaş, Alanya, Kemer, Bodrum, Marmaris, Kuşadası, Çeşme, Erdek, Ayvalık, Datça.
• Sağlık (Kaplıca) Turizmi: Balçova, Sandıklı, Buharkent, Gönen, Yalova, Kızılcahamam, Beypazarı, Bursa, Bolvadin, Germencik, Çermik, Diyadin kaplıcaları önemlidir.
96) KARADENİZ BÖLGESİ
•Yerel saat farkının en fazla olduğu bölgedir.
•Çizgisel hızın en az olduğu bölgedir.
•Heyelan olayları ve falezlerin en fazla olduğu bölgedir.
•Nem ve yağışın en fazla olduğu bölgedir.
•Sıcaklık farkının en az olduğu bölgedir.
•Orman bakımından en zengin bölgedir.
•Balıkçılığın en fazla geliştiği bölgedir.
•Kır nüfusunun kent nüfusundan fazla olduğu tek bölgedir.
•Dışarıya en çok göç veren bölgedir.
•Taş kömürü ve bakırın en fazla çıkarıldığı bölgedir.
97) MARMARA BÖLGESİ
•İki kıtada toprağı bulunan tek bölgedir.
•Türkiye’nin en sade ve en alçak bölgesidir.
•Ekili dikili arazi oranının en fazla olduğu bölgedir.
•İklim çeşidinin en fazla olduğu bölgedir.
•Besi ve kümes hayvancılığının en fazla geliştiği bölgedir.
•İpek böcekçiliğinin en fazla yapıldığı bölgedir.
•Nüfus miktar ve yoğunluğunun en fazla olduğu bölgedir.
•Kentleşme oranının en yüksek olduğu bölgedir.
•Sanayinin en fazla geliştiği bölgedir.
•Turizm çeşitliliği ve gelirlerinin en fazla olduğu bölgedir.
98) EGE BÖLGESİ
•Kırıklı dağların en fazla yer aldığı bölgedir.
•Jeotermal potansiyelinin en yüksek olduğu bölgedir.
•Kıyı uzunluğunun en fazla olduğu bölgedir.
•Delta ovalarının en fazla olduğu bölgedir.
•Bal üretiminin en fazla olduğu bölgedir.
•Kültür balıkçılığının en fazla yapıldığı bölgedir.
•Linyitin en fazla çıkarıldığı bölgedir.
•Termik santrallerinin en yaygın olduğu bölgedir.
•Kıta sahanlığının en geniş olduğu bölgedir.
•Deniz etkisinin en fazla iç kesimlere giriş yaptığı bölgedir.
99) AKDENİZ BÖLGESİ
•Güneş ışınlarını en büyük açıyla alan bölgedir.
•Karstik arazinin en yaygın olduğu bölgedir.
•Türkiye’nin en geniş deltası bu bölgede yer alır.
•Dalmaçya kıyı tipinin bulunduğu tek bölgedir.
•Kış sıcaklıklarının en yüksek olduğu bölgedir.
•Muz tarımının yapıldığı tek bölgedir.
•Seracılık ve sebzeciliğin en fazla geliştiği bölgedir.
•Kıl keçisinin en fazla yetiştirildiği bölgedir.
•Turfandacılığın en fazla geliştiği bölgedir.
•Gölge boylarının en kısa olduğu bölgedir.
100) GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ
•Yüzölçümünün en küçük olduğu bölgedir.
•Doğal gölün bulunmadığı tek bölgedir.
•Türkiye’nin en büyük baraj gölü bu bölgedir.
•Akdeniz ikliminin görüldüğü tek iç bölgedir.
•Yaz sıcaklığı ve kuraklığın en yüksek olduğu bölgedir.
•Orman bakımından Türkiye’nin en fakir bölgesidir.
•Türkiye’nin en büyük sulama projesi (GAP) bu bölgededir.
•Petrol ve fosfatın en fazla çıkarıldığı bölgedir.
•Tarımda sulama ihtiyacının en fazla olduğu bölgedir.
•Zeytinin yetiştirildiği tek iç bölgedir.
101) DOĞU ANADOLU BÖLGESİ
•Yüzölçümünün en fazla olduğu bölgedir.
•Enlem farkının en fazla olduğu bölgedir.
•Türkiye’nin en yüksek, dağlık ve engebeli bölgesidir.
•Volkanik arazinin en yaygın olduğu bölgedir.
•Kış sıcaklıklarının en düşük olduğu bölgedir.
•Yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu bölgedir.
•Büyük baş hayvancılığın en fazla yapıldığı bölgedir.
•Nüfus miktar ve yoğunluğunun en az olduğu bölgedir.
•Yeraltı kaynakları bakımından Türkiye’nin en zengin bölgesidir.
•Sanayinin en az geliştiği bölgedir.
102) İÇ ANADOLU BÖLGESİ
•Ekili dikili arazi oranının en fazla olduğu ikinci bölgedir.
•En fazla platonun olduğu bölgedir.
•Peribacalarının bulunduğu tek bölgedir.
•Türkiye’nin en az yağış alan bölgesidir.
•Rüzgâr erozyonunun en fazla etkili olduğu bölgedir.
•Tahıl üretiminin en fazla olduğu bölgedir.
•Nadas alanlarının en fazla olduğu bölgedir.
•Yeşil mercimeğin en fazla yetiştirildiği bölgedir.
•Küçükbaş hayvancılığın en fazla geliştiği bölgedir.
•Tiftik keçisinin en fazla yetiştirildiği bölgedir.
•Nüfus miktarı bakımından Türkiye’de ikinci sırada yer alır.
•Lüle taşının çıkarıldığı tek bölgedir.
•Şeker fabrikalarının en yaygın olduğu bölgedir.
•Uçak sanayisinin bulunduğu tek bölgedir.
103) NÜKLEER
•Uranyum ve Toryum gibi radyoaktif maddelerin atomlarının parçalanması ile enerji üretilir
•Mersin-Akkuyu ve Sinop’ta santral yapılması planlanmıştır.
104) ÖNEMLİ BİLGİ
Orman alt sınırını yağış(özel konum) , orman üst sınırını ise sıcaklık(enlem) belirler…..
105) önemli BİLGİ
•Güneydoğunu nüfus miktarı az olsa da nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir(yüzölçümü küçük)
•İç anadoluda nüfus miktarı çok olsa da nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altında(yüzölçümü büyük)
106) önemli BİLGİ
•Şekerpancarı=güneydoğu Anadolu
•Tütün =İç anadoluda YETİŞTİRİLMEMEKTEDİR
107) önemli BİLGİ
•kıyılarda(denizel alanlarda)= kimyasal
•karasal(iç bölgelerde)= fiziksel çözünme hâkimdir…
108) GEÇİTLER-AKDENİZ
•Çubuk → Antalya’yı göller yöresine
•Sertavul → Silifke’yi Karaman’a
•Gülek → Adana’yı İç Anadolu’ya
•Belen → Çukurova’yı Hatay’a bağlar
109) GEÇİTLER-KARADENİZ
Kop (Bayburt-Erzurum arası), Zigana (Trabzon-Gümüşhane arası) ve Ecevit (İnebolu-Kastamonu arası) geçitleri bulunur.
110) DIŞ TİCARET
Türkiye’nin en fazla ticaret yaptığı ülkelerin başında Rusya, Almanya, Çin, İtalya gibi ülkeler gelir.
NOT: İhracatımızda Almanya, ithalatımızda ise Rusya ilk sıradadır.
111) TÜRKİYE’DE SANAYİ
Türkiye’de sanayinin gelişmesinde en büyük sıkıntı sermaye azlığıdır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Ekonomide devletçilik ilkesiyle hareket edilmiştir. Daha sonra sermaye sıkıntısından dolayı özel sektör ve yabancı yatırımcılarda sanayiye dâhil olmuştur.
112) Nükleer Enerji
•Uranyum (Salihli) ve toryum (Eskişehir) gibi radyoaktif maddelerin parçalanmasıyla enerji elde edilir.
•Soğutma suyunun bol, deprem riskinin az olduğu alanlarda nükleer santralleri kurulur.
•Proje şeklinde Sinop ve Mersin’de nükleer santraller bulunur.
•İleri teknoloji gerektirir ve Türkiye’de aktif nükleer tesis yoktur
113) PETROL
•Güneydoğu Anadolu da çıkarılan petrol Batman petrol rafinerisinde işletilir ancak; ihtiyacın % 10 karşıladığı için ithal edilir.
•İthal edilen petrol, Orta Anadolu (Kırıkkale), Aliağa (İzmir), Ataş (Mersin) ve İpraş (İzmit) rafinerilerinde işlenmektedir
114) ORMANCILIK
Türkiye yüzölçümünün % 26’sı ormanlarla kaplıdır. Ormanlar genellikle yağış ve neme paralellik gösterdiği için mevcut ormanların % 80’i kıyı bölgelerimizde yer alır. Ormanların bölgesel dağılışına bakıldığında en fazla orman alanı Karadeniz’de yer alırken en az orman alanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunur.
115) Türkiye’de hayvancılık sorun-çözüm
•Yerli ırkların iyileştirilmesi (soy ıslahı)
•Çayır ve meraların ıslah edilmesi
•Ahır ve besi hayvancılığına önem verilmesi
•Erken kesimin önüne geçilmeli
•Yem üretimine ağırlık verilmeli
•Hayvan hastalıklarıyla mücadele edilmeli
•Destek ve kredi olanaklarının artırılması
•Pazarlama imkânlarının gelişmesi önemlidir.
116) GERİ DÖNÜŞÜMÜN FAYDALARI
•Doğal kaynakların tüketimi azalır.
•Geri dönüştürülen madde daha az enerjiyle işleneceğinden elektrik enerjisinden tasarruf sağlanır.
•Çöplerin bir kısmı çöplüğe gitmeyeceğinden çöp alanlarının ömrü uzar.
•Çevre kirliliği azalır.
•Ekonomiye katkı sağlar, bazı dışalım maddeleri azalır.
•İş alanı oluşturacağından istihdam artar.
117) ORTA KUSAK KANITLARI(TÜRKİYE)
•Akdeniz iklimi görülür.
•Dört mevsim belirgin yaşanır
•Yıllık sıcaklık farkı belirgindir
•Batı rüzgârlarının dolaylı etkisindedir.
•Cephe yağışları görülür.
118) DÖNENCE DIŞI KANTLARI
•Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
•Gölge boyları hiçbir zaman sıfır metre olmaz.